De stad Mechelen wordt bekroond door het Burgemeestersconvenant van de EU voor zijn allesomvattende strategie en inspanningen voor het koolstofvrij maken van verwarming, die als inspiratie dienen voor andere steden en gemeenten in heel Europa.

Verwarming en koeling van gebouwen in de EU zijn goed voor 80% van het energieverbruik van huishoudens en stoten jaarlijks 567 miljoen ton CO2 uit, waarbij meer dan twee derde van de gebouwverwarming nog steeds afhankelijk is van fossiele brandstoffen. Steden en gemeenten voeren de transitie naar schone warmte in Europa op door een sleutelrol te spelen bij het verminderen van emissies, het verbeteren van de luchtkwaliteit en het vergroten van de energiezekerheid.

Het Europees Burgemeestersconvenant verzamelt meer dan 10.000 ondertekenaars in heel Europa die zich inzetten voor de klimaat- en energiedoelstellingen van de EU. Om lokale inspanningen op het gebied van decarbonisatie van verwarming onder de aandacht te brengen, werd dit jaar de EU-prijs van het Burgemeestersconvenant voor 2025 toegekend voor de implementatie-inspanningen van de ondertekenaars met betrekking tot de Cities Heat Detox-campagne.

Mechelen werd bekroond samen met twee andere Convenantsteden, Laapeeranta (Finland) en Domokos (Griekenland). Het succes van deze drie winnaars, alle kleine tot middelgrote steden met minder dan 100.000 inwoners, toont aan dat een relevante impact haalbaar is in verschillende contexten, omstandigheden en capaciteiten.

Alle drie de steden vielen niet alleen op door hun inspanningen om koolstofarm te worden, maar ook door hun sterke lokale betrokkenheid, ondersteuning voor kwetsbare groepen, doeltreffende communicatie en bredere voordelen zoals energieonafhankelijkheid en het creëren van banen.

“Het koolstofvrij maken van verwarmingssystemen is een van de dringendste uitdagingen op weg naar klimaatneutraliteit en een rechtvaardige overgang. Energie-efficiëntie is een van de slimste manieren om energie en kosten te besparen. De opmerkelijke visie en toewijding van de winnende steden Mechelen, Lappeenranta en Domokos is een goed voorbeeld van wat er kan worden bereikt door ambitie, innovatie en zorg voor hun gemeenschap te combineren. Dit is de ware geest van het Burgemeestersconvenant. De Europese Commissie blijft zich inzetten om steden in heel Europa te ondersteunen bij het versnellen van de overgang naar schone energie ten voordele van alle burgers.” - Europees commissaris voor Energie en Huisvesting, Dan Jørgensen

Mechelen werd door de jury geprezen om zijn uitvoerige planning, concrete uitvoeringsstappen, sterke lokale betrokkenheid, inspanningen voor een heldere communicatie en zijn focus op het ondersteunen van kwetsbare, lokale bewoners die geconfronteerd worden met energiearmoede.

De stad produceert duurzame stadsverwarming door gebruik te maken van geothermische energie en restwarmte afkomstig van waterzuivering. Hoewel het ooit als onhaalbaar werd beschouwd, winnen stadsverwarmingsnetten nu aan belang dankzij proefprojecten en nieuwe warmtezoneringskaarten die een aantal belangrijke aandachtpunten naar voren hebben gebracht: het gaat voornamelijk om industriegebieden met grote warmteverbruikers en restwarmtebronnen, bestaande gebouwen in het historische centrum vanwege de hoge dichtheid en grootschalige stadsvernieuwingsprojecten.

Mechelen heeft als onderdeel van het gemeentelijke warmteplan van de stad een Warmtecoalitie gesmeed waarin meer dan 25 organisaties uit overheid, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld samenwerken om deze transformatie te stimuleren. De Warmtecoalitie werd in april 2024 ondertekend door belangrijke spelers zoals netbeheerders, energiecoöperaties, voogdijoverheden, hulporganisaties voor kwetsbare gezinnen, sociale woningcorporaties, kenniscentra, lokale bedrijven en zo meer.

"Mechelen staat staat wijd en zijd bekend om zijn dynamische stadsontwikkeling. Met ons stadsbreed hitteplan streven we ernaar om ook de verduurzaming van ons patrimonium aan hetzelfde tempo uit te rollen. Met een helder einddoel voor ogen en het engagement van vele partners in een sterk uitgebouwde warmtecoalitie kunnen we de omslag naar een groene, koolstofvrije verwarming (of verkoeling) van àlle gebouwen op Mechels grondgebied tegen 2050 effectief realiseren en daarmee opnieuw voorsprong nemen in Vlaanderen. Deze belangrijke award is de onpartijdige erkenning van de kwaliteit en haalbaarheid van onze strategie en coalitie.” – Bart Somers, burgemeester van Mechelen

“Mechelen mag toch wel heel fier zijn op deze prijs. Mechelaars praten niet alleen over problemen, wij zorgen ook voor oplossingen. Want de klimaatuitdaging is dan misschien wel een wereldwijde uitdaging, maar de oplossingen zijn wel lokaal. Zo maken wij de keuze om de nieuwe wijk Ragheno te verwarmen met een warmtenet, installeerden we 730 zonnepanelen op de daken van de sociale wijk Otterbeek en aan het Keerdok zullen in de toekomst huizen verwarmd worden met riothermie, letterlijk water uit het riool. Die zoektocht naar concrete oplossingen moeten we ook de komende jaren blijven volhouden. Denk maar aan de ambitie om elk jaar minstens één collectieve wijkrenovatie uit te voeren.” – Arthur Orlians, schepen voor klimaat en energie.  

In het najaar van 2025 zal Mechelen zijn prijs in ontvangst kunnen nemen en deel uitmaken van een vooraanstaand panel met EU-beleidsmakers over het koolstofarm maken van warmteopwekking tijdens de volgende ceremonie van het Burgemeestersconvenant in Brussel.