De stad Mechelen breidt in samenspraak met Woonmaatschappij Rivierenland het betaalbaar woonaanbod in Mechelen uit, door aan burgers de mogelijkheid te bieden een woning uit de tuinwijk De Vrije Woonst te verwerven. Deze vroegere sociale huurwoningen worden stapsgewijze aangeboden aan particulieren. In totaal worden er zo’n 70 woningen verkocht. Om speculatie op meerwaarde uit te sluiten, wordt aankoop beperkt tot natuurlijke personen die er zich effectief langdurig zullen vestigen. De eerste woningen worden eind september al openbaar verkocht. De verkoop beoogt het woonaanbod voor starters en jonge gezinnen aanzienlijk uit te breiden en betaalbare, kwalitatieve huisvesting te bevorderen.

De Vrije Woonst werd opgericht in 1922 door de Nationale Maatschappij voor Huisvesting. Het gaat om 217 woningen in een wijkje in de buurt van de Abeelstraat en de Tervuursesteenweg. Na een jarenlange juridische procedure – omdat de woningen niet verhuurd werden volgens het sociaal huurstelsel - besliste de ondernemingsrechtbank in 2020 dat De Vrije Woonst in vereffening ging.

De  ‘Woonmaatschappij Rivierenland’ kortweg ‘Woonland’ genoemd, was bereid om de woningen over te nemen en aan de zittende huurders een aantal compensatie- en overgangsmaatregelen aan te bieden. Hierdoor is voorkomen dat de betrokken huurders op straat zouden komen te staan. Zo kregen de toenmalige huurders de mogelijkheid hun woning aan te kopen of verder te huren als sociale huurder, waarbij rekening werd gehouden met de investeringen die de bewoner in zijn woning heeft verricht.

Sommigen kozen ervoor naar een andere woning van de woonmaatschappij te verhuizen, nog anderen zochten zelf naar een andere oplossing. Van de zittende huurders zijn er 46 ingegaan op het aanbod van Woonland om de huurwoning aan te kopen. 102 woningen worden nog verhuurd door Woonland. Deze huurders kregen vanaf 1 januari van dit jaar een huurovereenkomst volgens het sociaal huurstelsel.

Wijk nieuw leven inblazen

“Momenteel staan er verspreid over de wijk ongeveer 70 woningen leeg. Deze leegstand is ontstaan door diverse factoren, waaronder de slechte staat van de woningen. Ze voldoen niet langer aan de minimale kwaliteitsvereisten, zoals adequate elektriciteit, verwarming en sanitaire voorzieningen, waardoor ze niet aan de normen voldoen om ze als een sociale huurwoning te kunnen aanbieden. Een verkoop van deze woningen is een logische stap om de wijk nieuw leven in te blazen en een nieuwe generatie bewoners aan te trekken, die bereid zijn om de nodige renovaties uit te voeren met respect voor het historische karakter van de wijk”, aldus Bert Delanoeije, voorzitter van Woonmaatschappij Rivierenland.

Uniek in Vlaanderen

“Het uitbreiden en verbeteren van het betaalbare woonaanbod is een van onze prioriteiten in Mechelen. Er zijn veel mensen die in onze stad willen wonen, maar voor veel mensen is dat niet vanzelfsprekend. Het is jammer dat woningen leegstaan, terwijl er vraag naar is. Daarom hebben we de afgelopen maanden gesprekken gevoerd met Woonland en met Wonen in Vlaanderen om tot een oplossing te komen voor deze leegstaande panden. Een 70-tal leegstaande woningen zullen – onder voorwaarden – openbaar worden verkocht. Zo’n groot aantal sociale woningen in zo’n korte tijdspanne op de markt brengen, is uniek in Vlaanderen. We willen dat deze woningen dienen als een solide basis voor gezinnen die hier hun toekomst willen opbouwen. Onze prioriteit is om betaalbare en kwalitatieve woningen beschikbaar te maken voor iedereen, zowel voor jonge gezinnen, starters als alleenstaanden”, klinkt het bij Greet Geypen, schepen van Wonen.

Speculatie voorkomen door verkoopsvoorwaarden

De woningen worden openbaar te koop aangeboden maar dit onder strikte voorwaarden. Zo is de potentiële koper ertoe gehouden zijn woning binnen de drie jaar te betrekken. De woning moet bovendien als hoofdverblijfplaats dienen gedurende 10 jaar. De mogelijkheid tot aankoop is beperkt tot natuurlijke personen. Rechtspersonen worden uitgesloten van de aankoopmogelijkheid. Ieder echtpaar, koppel of alleenstaande kan slechts 1 woning aankopen. Om in aanmerking te komen voor de aankoop mag de koper geen andere woning of bouwgrond bezitten, behalve wanneer hij/zij er binnen de 3 jaar afstand van doet.

“Dit initiatief is een resultaat van maandenlange samenwerking tussen Woonland en de stad. Door deze woningen alleen beschikbaar te stellen voor natuurlijke personen en speculatie te voorkomen, willen we een eerlijke kans bieden aan de mensen die deze betaalbare woningen het meest nodig hebben. We hebben strikte voorwaarden gesteld om ervoor te zorgen dat deze woningen daadwerkelijk als hoofdverblijfplaats worden gebruikt. Dit is een bewuste keuze om langdurige sociale cohesie te bevorderen”, aldus schepen Greet Geypen.

Openbare verkoop - proefstart

De woningen worden gefaseerd openbaar verkocht. “Met de verkoop van woningen de wijk De Vrije Woonst zetten we een belangrijke stap. Het is een geweldige kans om een betaalbare woning te verwerven. We gaan hierbij voor een globale aanpak, waarbij o.a. ook rekening wordt gehouden met duurzaamheid en energiezuinige maatregelen”, aldus Bert Delanoeije, voorzitter van Woonland.

In een eerste fase worden er 5 woningen te koop aangeboden. Een bewuste keuze om de impact te kunnen inschatten voor de toekomstige verkopen. Nadien wordt het aanbod opgeschaald en komen er tot omstreeks maart 2025, telkens 10 woningen per maand op de markt. De eerste verkoopdag is vastgelegd op 24 september.

Op basis van de schattingsverslagen werd de instelprijs voor deze 5 woningen vastgelegd op 150.000 tot 170.000 euro, afhankelijk van de woning. Aangezien mensen op de woning kunnen bieden, kan de verkoopprijs hoger uitkomen dan de instelprijs. Net om dit zoveel mogelijk in te perken, wordt elke maand opnieuw een grote hoeveelheid woningen te koop aangeboden. De instelprijs van de woning is uiteraard telkens afhankelijk van een aantal factoren (staat, grootte, grondaandeel, etc.)

Er worden 3 bezichtigingsdagen per woning georganiseerd, dat is één meer dan wettelijk voorzien. Woonland zowel als de stad Mechelen willen immers zoveel mogelijk geïnteresseerden de kans te geven. De bezichtigingsdagen voor kandidaten voor deze 5 woningen worden gepland einde augustus / begin september. Voor potentiële kopers wordt er op 4 september een infoavond voorzien om 18.30 uur in lokaal dienstencentrum Den Abeel.

Renovatieplicht in combinatie met behoud van waardevol bouwkundig erfgoed

Aangezien de te koop aangeboden woningen niet voldoen aan de minimale kwaliteitseisen, wordt er van de koper verwacht om de nodige werken uit te voeren zodat de woning voldoet aan de minimale kwaliteitseisen op het vlak van veiligheid, gezondheid en woningkwaliteit, voordat de woning effectief in gebruik genomen wordt. Daarbovenop wordt verwacht dat de koper hier een energiezuinige woning realiseert. Hierbij is het behoud van de architecturale eenheid van de wijk een belangrijk aspect. Tuinwijk De Vrije Woonst is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed in Vlaanderen. De kenmerkende en waardevolle uniforme architectuur is in deze wijk nog goed bewaard. Het uitzicht van de éénvormige architectuur van de wijk is van groot belang.

“Sloop en heropbouw is onmogelijk. De tuinwijk is immers in zijn globaliteit opgenomen in de inventaris van bouwkundig erfgoed. Enkel renoveren en herinrichten blijft mogelijk, met respect voor het karakter van de wijk, dus behoud van de voortuinen, voorgevels inclusief het schrijnwerk en het dak. Vanuit het erfgoedoogpunt is het belangrijk om de architecturale eenheid te bewaren. Het is belangrijk dat deze woningen niet alleen betaalbaar, maar ook duurzaam en energiezuinig zijn. Door de renovatie van deze panden te stimuleren, verbeteren we de woonkwaliteit. Tegelijkertijd behouden we het erfgoedkarakter van de wijk, maar is er bijvoorbeeld wel de mogelijkheid tot het plaatsen van zonnepanelen. Dit project toont onze toewijding aan zowel betaalbaar wonen als erfgoedbehoud”, aldus Arthur Orlians, schepen van Monumentenzorg.